اوایل دهه 70 دبیری تدوین فصل عمران شهری در برنامه پنج‌ساله دوم کشور را برعهده داشتم. یکی از فصول برنامه، بررسی وضعیت موجود عمران شهری بود. برای تحلیل وضعیت موجود نیاز به آمار و اطلاعات بود که وجود نداشت. اساساً مرکز آمار ایران، داده‌ای در حوزه مدیریت شهری جمع‌آوری نمی‌کرد.
بنابراین باید به تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده، رجوع می‌کردیم که آن هم به تعداد انگشتان دست بود. به همین دلیل به تخمین و گمانه‌زنی رو آوردیم و برای 13محور پس از تعیین شاخص‌های مرتبط داده‌هایی را با استفاده از روش‌هایی مثل مصاحبه با کارشناسان، رجوع به تعداد اندک مطالعات و تحقیقات انجام شده و نهایتاً تحلیل آنها تعیین کردیم و در برنامه دوم پیشنهاد دادیم.
این محورها عبارت بودند از: حمل‌ونقل عمومی شهری، مدیریت پسماندها، ایمنی شهرها در برابر حریق، ایمنی شهرها در برابر سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه، نسبت بافت‌های مسئله‌دار شهری، نسبت کارکنان آموزش دیده شهرداری‌ها، نسبت آموزش همگانی شهروندان، میزان تحقق طرح‌های توسعه شهری، سهم تحقیقات شهری در بودجه شهرداری‌ها و چند محور دیگر. یکی از محورهای برشمرده، وضعیت پژوهش‌ها و تحقیقات شهری در کشور بود که هیچ‌گونه تصویری از آن موجود نبود.
یکی از همکاران آن زمان که در حال حاضر یکی از استادان مطرح شهرسازی کشور است مسئول تهیه گزارشی در این خصوص شد. گزارش تهیه شده پس از ارائه در کمیته‌ها و شوراهای برنامه‌ریزی شده به تأیید مرجع عالی نهاد برنامه‌ریزی در ستاد تدوین برنامه پنج‌ساله دوم کشور رسید و به این‌ترتیب جاپایی برای تحقیقات شهری به وجود آمد.
به‌رغم اینکه برنامه پنج‌ساله دوم با یک سال تأخیر از سال 1373 آغاز شد، ولی ارائه گزارش مذکور در ستاد تدوین برنامه پنج‌ساله موجب آشنایی و علاقه‌مندی دست‌اندرکاران، کارشناسان و مدیران وقت سازمان برنامه و بودجه و در بودجه سال 1372 ردیف بودجه‌ای با عنوان «تحقیقات و پژوهش‌های کاربردی شهری» گنجانده شد.
برای سال اول (1372) حدود 23 میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شد که نهایتاً 19میلیون تومان تخصیص داده شد. از این محل 6 عنوان پروژه تحقیقات تعریف و به مشاوران حقیقی و حقوقی واگذار شد. از جمله تحقیقات یاد شده به این موارد می‌توان اشاره کرد: بررسی و تدوین قانون شهرداری، بررسی و تدوین شیوه‌های افزایش درآمد و کاهش هزینه‌های شهرداری‌ها، تدوین نظام نوین مدیریت شهری. در سال‌های بعد این ردیف پا برجا بود و تحقیقات متعددی انجام شد. تحقیقاتی که براساس پاسخگویی به مسائل اساسی مدیریت شهری، تعریف و اجرا شد.
این ردیف اعتباری تا پایان دولت اصلاحات ادامه داشت و احتمالاً تا مدت زمانی دیگر از دولت نهم. ولی به مرور به جای افزایش منابع کلاً از بودجه کشور حذف شد. از رهگذر این اعتبار و وجود یک مرکز مطالعات فعال و انگیزه‌مند، پژوهش‌های جدی در پاسخگویی به مسائل روز شهرداری‌ها انجام و از نتایج آنها در بهبود وضعیت شهرداری‌ها بهره‌برداری شد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: تهیه دستورالعمل‌ها و شیوه‌نامه‌های متعدد در حوزه‌های مختلف اجرایی و بهبود مدیریت شهرها در حوزه‌های یاد شده، تهیه متون آموزشی در قالب تألیف و انتشار کتاب‌های مختلف از جمله کتاب‌های سبز راهنمای عمل شهرداری‌ها، امکان‌سنجی واگذاری وظایف جدید به شهرداری‌ها و نظام نوین مدیریت شهری، انتشار ماهنامه تخصصی «شهرداری‌ها» و فصلنامه‌های «مدیریت شهری»، «فرهنگ ایمنی»، «مدیریت پسماند» و ماهنامه «دهیاری‌ها».
منبع:ویژه نامه شهرپژوه
نظر شما